Dresco-balhoofdplaatje
(verzameling Jos van der
Horst)

Productie en afzetgebied

Naar de omvang van de fietsproductie bij Dresco in de jaren 30 kan alleen worden gegist. Hoewel Dresco wat de vele speciale twee- en driewielers zoals hierboven beschreven betreft een zeer respectabele productiebreedte had, zullen de aantallen toch niet zo hoog geweest zijn. De grootte van de fabrieksgebouwen aan de Hoogklei en later de Blijhamsterweg past bij een voor Nederlandse begrippen kleine tot middelgrote fietsfabriek. Gezien het aantal overgebleven vooroorlogse Dresco-fietsen moet Dresco kleiner geweest zijn dan middelgrote fietsfabrikanten zoals Batavus, Veeno of Phoenix.

Wanneer het merk Dresco voor het eerst is gedeponeerd is niet bekend. Het moet in ieder geval eerder dan deze advertentie uit De Nederlander van 24 mei 1937 zijn geweest. In 1951 werd hetzelfde merkplaatje als hier te zien in licht gewijzigde vorm gedeponeerd. Aangezien elke deponering 20 jaar geldig was lijkt het waarschijnlijk dat dit plaatje in 1931 is gedeponeerd. Ook op de aan het begin van dit artikel getoonde Dresco 'Speciaal' zit dit balhoofdplaatje in de vorm van een transfer.

     Interessant is dat deze en andere middelgrote fietsmerken uit het Noorden en Oosten van het land voor de oorlog erg weinig vertegenwoordigd waren in het fietsenpark in de Randstad. Dat is althans op te maken uit de regelmatige publicaties van ontvreemde rijwielen in vooroorlogse rijwielvakbladen en kranten. Het overgrote deel van de duizenden fietsen die daarin langskomen was opgegeven door de politie in Amsterdam, Rotterdam en (in mindere mate) Den Haag. Van Batavus, Veeno en Phoenix staan er maar zo'n tien van elk merk in, Dresco ontbreekt volledig.

     Maar dat wil niet zeggen dat de firma Dresselhuis helemaal niets in de Randstad verkocht. Sonja van der Goot, kleindochter van Willem Dresselhuis, heeft zich in het levensverhaal van haar grootvader verdiept en kon daarbij over een omvangrijk familiearchief beschikken. In dit archief zitten documenten waaruit blijkt dat Dresco in ieder geval klanten in Haarlem, Den Haag en Rotterdam had.

     Daarnaast werd ook over de grens naar Duitsland geleverd. Van der Goot: "De familie had een sterke band met Duitsland. Zij kwamen hier oorspronkelijk vandaan (1750). Noord-Duitsland werd niet gezien als een ander land. Vanuit Drieborg werkte men in Duitsland, trouwde men met Duitsers en mijn familie ging in Bunde naar de kerk." Met de opkomst van het nationaalsocialisme in Duitsland werd dit in de loop van de jaren 30 echter steeds minder.

De gebroeders Dresselhuis gaan uit elkaar

In 1936 stapte Willem Dresselhuis uit de firma met zijn oudere broer Sikko en ging verder met een eigen zaak, een gewone rijwielhandel. Dresselhuis' Rijwielpaleis aan de Buitenvenne 4 in Winschoten opende officieel op 6 maart 1937. Zo'n twee jaar later verhuisde Willem naar het grote hoekhuis Kleine Bosstraat 1 iets verderop. Naast de verkoop van fietsen en bakfietsen specialiseerde hij zich hier ook op kinderwagens, wiegen en ledikantjes.

De gebroeders Dresselhuis: Sikko (links) en Willem (rechts). (Archief familie Dresselhuis)

De reden voor deze stap was vooral een economische. In 1936 zat Nederland midden in de crisis, de verkoopprijzen van fietsen bereikten hun historische dieptepunt. Sonja van der Goot hierover: "Sikko en Willem hadden beide twee zonen, er moest een toekomst voor hen worden gecreëerd. Ook was Willem [die voor de verkoopactiviteiten veel moest reizen] in de ogen van zijn echtgenote te veel van huis. Besloten werd dat Sikko verder ging met zijn oudste zoon Eddo Hendrik en dat Willem een middenstander zou worden en een rijwielzaak zou opzetten." Eddo Hendrik - toen pas 23 jaar oud - nam dus de taken van Willem in de verkoop over. Overigens blijkt uit documenten in het familiearchief dat Willem waarschijnlijk nog wel enige betrokkenheid bij de rijwielfabriek hield.

     De naam Fa. Gebr. Dresselhuis veranderde door de gewijzigde samenstelling van de directie in 1937 officieel in 'Rijwielenfabriek Dresco (S. J. Dresselhuis)'. In advertenties en andere uitingen komen we ook de aanduiding 'Fa. S. J. Dresselhuis & Zn.' tegen.

Willem Dresselhuis en zijn neef Eddo Hendrik Dresselhuis omstreeks 1930 op de motorfiets waarmee Willem
aanvankelijk ook klanten bezocht. Volgens motorfietskenner Johan Beenen is dit een Indian 'Powerplus' van
1919 of 1920. Opmerkelijk is de locatie waar deze foto is genomen: voor de ingang van de fabriek aan de
Hoogklei, waar Dresco op dat moment al jaren niet meer zat. De mensen die zich op de achtergrond hebben
verzameld en het feit dat daarbij een foto genomen werd suggereren dat er een bijzondere aanleiding voor
het bezoek was. (Archief familie Dresselhuis)

Zoals voor veel Nederlanders begon met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog ook voor de familie Dresselhuis een nare tijd. Eddo Hendrik was voor het leger opgeroepen en sneuvelde bij Dordrecht tijdens de gevechtshandelingen in mei 1940. Willem, die al tijdens zijn zakenreizen in Duitsland voor Dresco de maatregelen tegen de Joodse burgers met eigen ogen had kunnen zien, sloot zich bij het verzet aan en werd daarin zeer actief. Nadat hij in december 1942 al eens was vastgezet en na enkele weken weer werd vrijgelaten, werd hij samen met anderen in april 1944 opnieuw gearresteerd. Hij belandde uiteindelijk in concentratiekamp Neuengamme bij Hamburg, waar hij op 30 december 1944 door uitputting stierf. /6/

     Broer Sikko legde omstreeks 1942 onder een voorwendsel de Dresco-fabriek stil om niet voor de Duitsers te hoeven werken. Hoe sterk de fabriek in economische zin onder de oorlog te lijden had en hoe de zaken er bij de bevrijding voorstonden is niet duidelijk. Maar de sluiting was in dat opzicht uiteraard niet voordelig.

Na de oorlog

Uit 1949 dateert een bewaard gebleven personeelsfoto, genomen op de hoek van de fabriek annex woonhuis. Er werkten op dat moment zo'n 50 mannen en vrouwen bij Dresco. De aanleiding is niet bekend maar de zomerse foto straalt uit dat het weer goed gaat met het bedrijf en dat men vooruitkijkt. Op de eerste rij zitten vier stellen. Het eerste stel van links is onbekend, daarnaast zit Sikko's jongste zoon Pieter met echtgenote, schoonzoon Wieger Holwerda met Sikko's dochter Janny en ten slotte Sikko Dresselhuis zelf met zijn vrouw Fiene Hamminga.

Het Dresco-personeel in 1949 (archief familie Dresselhuis)

Maar niet veel later, op 5 oktober 1949, overleed Sikko Dresselhuis na een kortstondig ziekbed. Pieter volgde hem op, met zijn zwager Wieger Holwerda als compagnon aan zijn zijde. Ook de oudste zoon van Willem Dresselhuis, Stef, werkte vanaf 1952 bij Dresco als verkoper. Stef's dochter Sonja van der Goot over de toenmalige directie: "Op de een of andere manier was het compagnonschap van Pieter Dresselhuis en Holwerda niet erg succesvol. Pieter was geen zakenman en had geen passie voor een leidende functie; hij was meer technisch onderlegd. Holwerda ging daarom uiteindelijk bij Dresco weg."

Detail uit een Dresco-vouwblad van 1951 (bron: marktplaats)

     Dresco bleef zich naar het lijkt ook na de oorlog meer op de zware voertuigen richten. Zo adverteerde het bedrijf in 1950 in De Nederlandsche Rijwielhandel met bakfietsonderstellen, naar keuze met enkele of dubbele hoofdbuis. /7/

     Terwijl over de verrichtingen van Dresco op het gebied van de opkomende sportfietsen vrijwel niets bekend is, haakten ze wel in op een andere trend in die tijd: de hulpmotorfiets. Dresco bouwde een verzwaard wiegframe en monteerde tussen de onderbuizen een Franse 48cc Hemy-hulpmotor en een Mosquito-tank onder de bagagedrager. Daarnaast is ook een bewaard gebleven Dresco-hulpmotorfiets met Mosquito-motortje onder de bracket bekend - deze is gebruikt omdat Hemy op een gegeven moment de productie had stopgezet. Er zijn niet veel exemplaren van de Dresco-Hemy verkocht. Het tijdschrift Bromfiets bespreekt dit model in 2005 in de rubriek 'Eendagsvlieg' en schat de totale productie op zo'n 300 stuks. Als reden voor het matige verkoopsucces wordt de prijs genoemd. /8/ Volgens de overlevering zou Dresco in de jaren 50 ook bromfietsen en lichte motorfietsen gemaakt hebben maar daarvoor zijn geen duidelijke aanknopingspunten te vinden.

Sabre

In de loop van de jaren 50 introduceerde Dresco het merk Sabre. In tegenstelling tot de Dresco-fietsen werden de Sabre-fietsen ingekocht. Bij welke leverancier en of er nog enige afmontage plaatsvond bij Dresco is niet bekend. De naam Sabre sloeg op de Super Sabre, een Amerikaans jachtvliegtuig dat in 1953 als eerste de geluidsmuur doorbrak.

Het vliegtuig in deze advertentie lijkt niet echt op de Super Sabre
(Leeuwarder Courant, 13 mei 1960)

Waarschijnlijk was het de bedoeling om met de Sabre-fietsen een breder marktsegment te kunnen bedienen, net zoals ook andere fietsfabrikanten een eigen B-merk introduceerden. Het is een teken dat Dresco het in de jaren 50 gaandeweg moeilijker kreeg om overeind te blijven.

	Twee Dresco-balhoofdplaatjes en een Sabre-balhoofdplaatje uit de verzameling van Jos van der Horst. Het langwerpige Dresco-plaatje komt overeen met de merkdeponering van 1951 maar werd al eerder gebruikt.
	Stef Dresselhuis op een Dresco-fiets, omstreeks 1948 (archief familie Dresselhuis)

     Eind jaren vijftig verliet Stef Dresselhuis het bedrijf. Sonja van der Goot: "Mijn vader heeft tot 1959 bij Dresco gewerkt als verkoper maar is toen weggegaan en uiteindelijk een eigen tassengroothandel begonnen. Hij hield overigens niet van fietsen. Nadat hij bij Dresco weg was heeft hij bij wijze van spreken nooit meer een fiets aangeraakt."

     In 1961 trok ook Wieger Holwerda zich als compagnon terug. Twee jaar later werd hij opgevolgd door Jacob Koetje, sinds 1949 medewerker bij Dresco en vanaf 1963 dus ook mede-eigenaar. In dat jaar stopte Dresco met de productie van complete fietsen en ging verder als grossier en met assemblagewerkzaamheden. In 1967 verhuisde Dresco naar een industriegebied aan de rand van Winschoten. De oude fabriekshallen werden nog tot 1987 deels voor opslag gebruikt en deels verhuurd.

     In de jaren 70 ging Dresco bij de onderdelenverkoop over op het voorverpakken van fiets- en bromfietsonderdelen voor warenhuizen en bouwmarkten. Dresco was daar succesvol mee en velen zullen het merk tot op de dag van vandaag van de ventieltjes, crankspies, fietsverlichting enz. in blisterverpakking kennen. Ook complete fietsen werden minimaal tot zo'n 20 jaar geleden nog onder de naam Dresco verkocht, uiteraard als puur handelsartikel. Piet Dresselhuis ging in de jaren tachtig met pensioen en liet zich door Koetje uitkopen. Koetje verkocht het bedrijf enkele jaren later. Op dat moment werkten er nog maar negen mensen. /9/ Daarna volgde een hele reeks overnames en fusies, een verbreding van het assortiment en een verplaatsing naar Wijchen. De Dresco-onderdelen die tegenwoordig in bouwmarkten en op internet te koop zijn, zijn afkomstig van het Veldhovense bedrijf Service Best International.

     Onder de Nederlandse fietsfabrikanten was Dresco altijd een relatief kleine speler. Maar juist daarom is het opmerkelijk hoe breed en 'eigen' het productieprogramma van Dresco voor de oorlog was. In de jaren dertig was het bedrijf in dat opzicht zonder meer op zijn hoogtepunt. Dresco blonk toen uit in het maken van de zwaardere typen fietsen zoals bakfietsen en tandems. Na de oorlog en vooral na het overlijden van Sikko Dresselhuis was de ziel uit de onderneming verdwenen. Anderzijds slaagden zijn opvolgers er wel in om Dresco nog decennialang draaiend te houden door in te krimpen en het bedrijf goed aan de veranderende omstandigheden aan te passen.

Bakfiets van de Jenever- en Brandewijnfabriek Sappemeer uit Winschoten, geleverd
door Dresco en gefotografeerd begin jaren 30 (archief familie Dresselhuis)

Bronnen deel 2:

/6/     In een lezenswaardig artikel van kleindochter Sonja van der Goot is dit uitvoerig beschreven,
         zie https://www.groningen4045.nl/portretten/willem-dresselhuis-winschoten
/7/     Advertentie in De Nederlandse Rijwielhandel, 24-11-1950
/8/     Bromfiets 1/2005 p. 24-25
/9/     Winschoter Courant van 28-7-1987, via Winschoter Archief

Met dank aan Sonja van der Goot. Een belangrijk deel van de informatie in dit artikel is van haar en haar familie afkomstig.