1930 of 1931: Gazelle stelt de
modellen 9X en 8V met kruisframe voor.
Gazelle kruisframe
1931: Als goedkopere uitvoering
verschijnt het merk Invicta in de catalogus van Gazelle. Daarnaast wordt ook de merknaam
Gelria ingevoerd.
1934: Gazelle
brengt een trommelrem uit eigen productie op de markt en volgt daarmee het
voorbeeld van concurrent Simplex. Trommelremmen worden in de komende
decennia een kenmerk van de "typisch Nederlandse fiets", en dat
geldt in bijzondere mate voor Gazelle-fietsen.
1935: Gazelle brengt de eerste
tandem uit, die in de jaren voor de tweede wereldoorlog bijzonder populair is. In het
eerste jaar worden meteen al 600 stuks verkocht.
1936: Gazelle brengt
het eerste eigen model sportfiets op de markt, omdat deze modellen nu in Nederland
opgang beginnen te maken.
1937: Een door Philips ontworpen
elektrische fiets met 12 V accumulator wordt door een vijftal bekende Nederlandse
rijwielfabrieken vervaardigd. Gazelle is hieronder de belangrijkste en bouwt 117 stuks.
Een doorslaand succes wordt het echter niet.
De oorlogsjaren zijn voor Gazelle,
evenals voor veel andere Nederlandse bedrijven, niet gelukkig. De meeste machines worden
door de bezetter naar Duitsland afgevoerd. De overgebleven machines worden vlak voor de
bevrijding door een speciaal "Sprengkommando" onklaar gemaakt. Daarnaast heeft
de fabriek Willem Kölling ernstig te lijden van de oorlogshandelingen.
In Augustus 1946 komt de eerste
naoorlogse Gazelle op de markt, in 1950 het eerste Gazelle hulpmotor-rijwiel. De bouw van
transportfietsen en transportdriewielers wordt voortgezet.
1952: Gazelle
herdenkt haar 60-jarige bestaan. Van een personeelsbezetting van 650
arbeiders werken niet minder dan 40 mensen al sinds 40 of meer jaren in het
bedrijf!
1954: Gazelle wordt van een
familie-vennootschap in een open N.V. omgezet. In het zelfde jaar bouwt Gazelle
haar 1 miljoenste fiets.
In de jaren '50 is
Gazelle definitief opgestegen tot de eerste plaats onder de Nederlandse
fietsfabrikanten, zeker wat de verkochte aantallen betreft. Ook de kwaliteit
en degelijkheid van de Gazelle-modellen uit de jaren '50 en '60 steekt boven
die van de meeste concurrenten uit.
Gazelle-drieversnellingsnaaf:
Behalve de nog steeds gefabriceerde eigen trommelremnaven maakt Gazelle in de jaren '50 en '60 ook
eigen 3-versnellingsnaven zonder en (meestal) met trommelrem. Deze naaf is tot op heden de enige
versnellingsnaaf van Nederlandse makelij. De aanzet voor de ontwikkeling van
deze naaf dateert al van eind 1941 (patentaanvraag). Door de oorlog kon
Gazelle toen geen Engelse Sturmey-Archer versnellingsnaven meer krijgen, en
men wilde zich hiervan onafhankelijk maken. Ook na de oorlog haperde de
levering vanuit Engeland, ondermeer door stakingen. Maar het duurde nog tot
1955 voordat de eerste Gazelle-versnellingsnaaf zonder rem daadwerkelijk beschikbaar kwam,
drie jaar later gevolgd door de versie met trommelrem.
Speciaal voor het
vlakke Nederlandse terrein liggen de overbrengverhoudingen van de
Gazelle-versnellingsnaaf iets dichter bij elkaar dan bij de Sturmey-Archer
"AW/AB"-naaf. Eind jaren '60 wordt de productie vanwege de kosten
gestaakt. Volgens de serienummers zijn op dat moment zo'n 45.000 - 50.000 naven
geproduceerd, maar oud-medewerker Wim Schmeits, auteur van het
instructieboekje voor de Gazelle-versnellingsnaaf, schat dat het niet meer
dan hooguit 1.000 stuks waren. En inderdaad: oude Gazelle-fietsen met deze
naaf zijn vele malen zeldzamer dan Gazelles met
Sturmey-Archer-versnellingsnaaf.
In 1970 vraagt Gazelle
overigens nog octrooi aan op een drieversnellingsnaaf waarbij door
terugtrappen geschakeld wordt, net als bij de in 1965 verschenen F&S
Duomatic tweeversnellingsnaaf. Deze Gazelle-naaf wordt echter nooit in
productie genomen.
1963: Gazelle fuseert begin 1963
met Batavus in Heerenveen. De samenwerking verloopt niet volgens de verwachtingen
en wordt na twee jaar weer ontbonden.
1964: Gazelle komt als eerste
Nederlandse rijwielfabriek met een eigen model vouwfiets, de Kwikstep. Het opmerkelijke is
dat de eerste versie van dit model niet om een vertikale maar om een horizontale as heen
vouwt, met het scharnier onder de trapas.
1966: Gazelle neemt opnieuw de
productie van tandems ter hand, nu in een moderne, lichte versie. Gelijktijdig wordt de
tweemiljoenste fiets gefabriceerd.
1968: Gazelle neemt de fietsmerken Juncker, Simplex
en Locomotief over. In hetzelfde jaar begint Gazelle ook met productie
en verkoop van Berini-brommers, een voortvloeisel uit een nauw
samenwerkingsverband met de Anker Motoren Maatschappij uit Rotterdam.
1971: Al in 1970
wordt duidelijk dat Gazelle - 875 medewerkers, marktaandeel 25 % - net
als de andere rijwielfabrieken moet rationaliseren en groeien om verliezen
tegen te gaan. Dat vergt hoge inversteringen die door de NV niet opgebracht
kunnen worden. Het tien keer grotere Raleigh, dochter van het Engelse concern
Tube lnvestment (TI) en grootste fietsfabrikant ter wereld, neemt Gazelle
vervolgens over. Wim Breukink blijft lid van de directie. Het bedrijf heet nu
Gazelle Rijwielfabriek B.V.
In de jaren '70 moet
Gazelle medewerkers ontslaan en worden alle vestigingen buiten Dieren
gesloten. De kwaliteit van de fietsen wordt onder invloed van de veranderde
vraag naar beneden bijgesteld. Ook kost het Gazelle aanvankelijk moeite om
zich aan de vraag naar moderne sportfietsen met derailleurversnelling
("trimfietsen") aan te passen. Uiteindelijk verlopen al deze
omschakelingen succesvol en handhaaft zich Gazelle als grootste Nederlandse
fietsenfabriek, maar deelt het deze positie voortaan met het even grote
Batavus.
1987: TI verkoopt zijn
fietsendivisie met ondermeer Raleigh en Gazelle aan het Amerikaanse Derby Cycles
Corporation. Het aantal medewerkers ligt bij 550.
1992: In het jaar van haar
honderdjarig bestaan bouwt Gazelle de 8 miljoenste fiets. Het bedrijf mag
voortaan het predikaat "koninklijk" voeren.
1999: Begin april bereikt
Gazelle opnieuw een mijlpaal in haar geschiedenis: de 10-miljoenste Gazelle-fiets rolt uit
de productie. Het bedrijf heeft circa 550 medewerkers in dienst en vervaardigt meer dan
300.000 fietsen per jaar. Anders dan bij veel andere fietsenfabrikanten worden de meeste
frames nog steeds zelf gemaakt, al zal het aandeel eigen frames de komende jaren
duidelijk teruglopen. 20 % van de productie wordt geëxporteerd naar
België en de aangrenzende regio's in Duitsland.
2000: In het assortiment voor
2001 introduceert Gazelle drie opvallende nieuwe modellen: twee volledig geveerde
hybridefietsen (anders dan in Nederland worden deze b.v. in Duitsland al jaren veel
verkocht), de "Solide" met een verstevigd, extra hoog frame (een kopie van de
"Stabilo" die Batavus en Altra al 15 jaar lang aanbieden) en de
"Tranza", een zeer geavanceerde vouwfiets met geveerd carbon frame en
7-versnellingsnaaf, die echter in de markt flopt.
2001: Derby Cycles Corporation
verkoopt Gazelle aan de Nederlandse investeringsmaatschappij Gilde Buy Out Fund. Gazelle
draait uitstekend, maar Derby zit in de financiële problemen. De productie bedraagt
380.000 fietsen per jaar, het marktaandeel van Gazelle ligt bij 30 %.
2003: Gazelle
brengt met de "Easy Glider" een zitfiets op de markt (tussenvorm
tussen een gewone fiets en een ligfiets). Men volgt daarmee het voorbeeld
van de Giant "Easybike".
Gazelle is tot op de dag van vandaag
het boegbeeld van de Nederlandse rijwielindustrie. Althans in de beleving
van de consument, zoals uit het "European Trusted Brands
2004"-onderzoek blijkt waarin 44 % van de ondervraagden Gazelle
als het meest betrouwbare fietsmerk van Nederland noemt. Batavus volgt met
28 % op de tweede plaats. Bij deze goede reputatie teert Gazelle deels nog van
de vooraanstaande positie die het bedrijf met name in de jaren '50 en
'60 innam, toen men met afstand de grootste producent was en
uitstekende, comfortabele kwaliteitsfietsen afleverde.
Gazelle was en is geen vernieuwer, maar het volgt de modelontwikkelingen op
de voet en reageert snel met een goede oplossing. Jongste voorbeeld: de in
2008 geïntroduceerde Gazelle "Cabby" - het antwoord van Gazelle op de al enkele jaren heersende mode om kleine
kinderen in een kinderbakfiets te vervoeren, maar dan niet in de
gebruikelijke versie met onhandige houten bak, maar licht en opvouwbaar.
Wat slagvaardigheid, publiciteit en commercieel succes betreft is Gazelle in de laatste jaren
ingehaald door Batavus, dat als dochteronderneming van fietsconcern Accell uitstekend
presteert. Qua productie staan beide merken binnen Nederland op ongeveer gelijke voet aan
de top.
|
